Elfsteden

Culturele hoofdstad van 2018 en de plaats waar de historische Oldehove en de hedendaagse Achmeatoren markante gebouwen zijn in de skyline van Leeuwarden. Dwalend over de Nieuwestad, het winkelcentrum, door de pittoreske stegen met kleine verrassende winkeltjes en eetgelegenheden, en de Prinsentuin, kom je vele historische gebouwen tegen, zoals De Waag, de Jacobijnekerk en de Blokhuispoort. Ook ligt hier de geschiedenis van beroemde Nederlanders zoals Abe Bonnema en Margaretha Zelle, alias Mata Hari.

Als hoofdstad van de provincie Fryslân is Leeuwarden ook de start en finish van de legendarische Tocht der Tochten, de Friesche Elfsteden, een tocht van meer dan 200 km langs de Friese 11 steden waarin het woord doorzettingsvermogen centraal staat. Dit is vooral ontstaan na de zware tocht van 1963, waarbij de weersomstandigheden de grootste tegenstander van de deelnemers bleek te zijn. Ter gelegenheid van de 75e editie van “onze” Elfstedenwandeltocht hebben wij gemeend in oude literatuur te duiken, samenvattingen te maken, en jou hiervan deelgenoot te maken. In de eerste vijf maanden van 2023 krijgt u een fraaie korte historische inkijk in de 11 steden in de volgorde die je als deelnemer loopt. Voor meer geschiedenis over Leeuwarden  klik hier.

De watersportstad bij uitstek met het Sneekermeer als uitvalsbasis en bekend van het jaarlijkse zeilevenement: de Sneekweek. Dit is een volle week festiviteiten rondom een zeilwedstrijd in diverse klassen van jol tot skûtsje. Zoals alle Friese steden heeft Sneek ook haar schoonheden qua bouwstijl. De Waterpoort is hierbij het meest aansprekende gebouw, maar zeker mogen we ook het karakteristieke stadhuis niet vergeten. Sneek heeft in zijn geheel een mooie binnenstad met een bruisend winkelhart. Voor een stukje geschiedenis klik hier.

Een van de kleinere steden, maar daarom niet minder aantrekkelijk. Met de beeldbepalende windmolen De Rat en de pijp van schaatsenfabriek Nooitgedagt ligt er een rijke historie in dit stadje onder de rook van Sneek. Nostalgie vindt men in het centrum als men op de pijp staat en de gracht langs kijkt met de sfeervolle oude woningen aan weerskanten. IJlst…..dat had ik Nooitgedagt!

Opvallend als je aankomt in Sloten; de melkfabriek en net even verder het onverbiddelijke middeleeuwse kanon op het bolwerk. Net als in IJlst loopt er de gracht waarlangs vroeger de ‘handel’ werd aan- en afgevoerd. Tot op de dag van vandaag heeft Sloten, ondanks de huidige multimedia, nog steeds een authentieke stadsomroeper;, een genot om op de hoogte te worden gebracht van het wel en wee van Sloten en omstreken…

De meest zuidelijke stad gelegen direct achter de dijk. Een gietijzeren vrouwenbeeldje tuurt bij de haven over het IJsselmeer. Aan dit beeldje zit een verhaal, een sage vast over een rijke vrouw, rijker dan alle kooplieden van Stavoren tezamen. Nieuwsgierig? Overtuig uzelf van de schoonheid van deze Vrouwe en deze Hanzestad van eertijds… In 1996 zijn fundamenten van het vroegere Blokhuis teruggevonden. Rond 1530  liet Karel V dit vestingwerk bouwen om de Friezen in bedwang te houden. Dit verdween rond 1580 in de stadswallen, maar op die plek vind je nu een hommage in moderne materialen aan dit stukje verdwenen geschiedenis….

Van verre te herkennen aan de markante kerktoren, de parel van zuidwest Fryslân. Maar ook wat Hindeloopen voortbrengt, Hindelooper schilderwerk met al haar prachtige kleuren. Op de leugenbank tegenover de haven wordt u zo snel mogelijk op de hoogte gebracht van het wel en wee van Hindeloopen. Als u nog even tijd over heeft is een bezoek aan het schaatsmuseum waar een schat aan informatie omtrent de Tocht der Tochten op de schaats tentoongesteld wordt, ook zeker de moeite waard. Ook het museum Hindeloopen biedt een mooie blik in de historie van de rijke cultuur van deze stad.

Als 7de stad van de 11 steden de laatste stad gelegen aan het IJsselmeer, maar wel met een eigen vuurtoren! Langs deze bezienswaardigheid vaar je vanaf het IJsselmeer zo het kanaal in naar Workum, groot geworden door de scheepsbouw vroeger. Tegenwoordig vormt het (water)toerisme een grote bron van inkomsten. Kokedei, een grote veekeuring, trekt vele boeren, burgers en buitenlui in september naar De Merk in de stad. Maar ook de Strontrace, een nostalgische zeilrace van Workum naar Warmond en vice versa, laat Workum bruisen. Het hele jaar door kan men de creatieve uitingen van kunstschilder en tekenaar Jopie Huisman bewonderen. Een eenvoudige fries in doen en laten, die de meest simpele dingen op papier een levendige uitstraling heeft weten te geven. Nog meer historie vindt u in het museum Warkums Erfskip.

Bedevaartstad met een genadebeeld van Maria in de St. Franciscuskerk, in vroeger tijden liggend aan de Waddenzee. Textiel vormde een belangrijke bron van inkomsten, wat nog herkenbaar is aan enige markante gebouwen. Een ander in het oog springend gebouw is het oude rococo-stadhuis. Naast nog vele andere fraaie bezienswaardigheden is het ook een stad met smaak. Zo liggen “de wortels” van Sonnema Beerenburg in deze stad, maar is er ook het “Heamiel”, een culinair festival na afloop van de diverse oogsten in de binnenstad, welke een groot publiek trekt. Sportief Bolsward kenmerkt zich door start en finish op Pinkstermaandag van de Fietselfstedentocht, waarbij ca. 15.000 recreatieve fietsers in een dag langs de 11 steden fietsen. Meer geschiedenis over Bolsward vindt u hier.

Stad van tobbedansers en ouwe seunen, maar ook van handel en nijverheid. Vanuit deze havenstad werden en worden de handelsroutes o.a. richting Scandinavië onderhouden alsook het veer richting de Waddeneilanden Terschelling en Vlieland. Zeelieden worden nog altijd klaargestoomd op de maritieme academie die de stad rijk is sinds de admiraliteit zich vroeger in Harlingen heeft gevestigd. In dit kader viert Harlingen jaarlijks de visserij- en havendagen, maar zijn ook de HT-race en de 2km-zeezwemtocht maritieme festiviteiten met aantrekkingskracht. In 2014 was Harlingen zelfs startplaats van de Tall Ships’ Races, een evenement met ca. 150.000 bezoekers. Harlingen, een welvarende stad tot op de dag van vandaag. Meer informatie over Harlingen vindt u hier.

De 2e universiteitsstad na Leiden en 10e stad van de Elfsteden. Eise Eisenga creëerde hier “The center of the universe;, het planetarium, een raderwerk van sterren en planeten samengebracht in een huis. Daarnaast heeft Franeker nog meer fraaie gebouwen waaronder het Dekema-huis, het oude stadhuis in renaissancestijl en de restanten van het oude bolwerk, etcetera…. Naast deze oudheden is Franeker ook het Mekka van de Friese kaatssport, waarbij het Tsjûkelân het heilige gras is van Fryslân tijdens de koninklijke PC, de kaatswedstrijd van het seizoen. Franeker in boppeslach!

Wie Dokkum zegt, zegt keerpunt. Enerzijds heeft Bonifatius een kentering teweeg gebracht in de geloofsgeschiedenis van de bewoners van het toenmalige Fryslân. Bonifatius kwam als missionaris naar Dokkum om de mensen te bekeren tot het Christendom. Na vermoord te zijn is deze hervormer heilig verklaard voor zijn verrichte werk. Meer over de geschiedenis van Dokkum vindt u hier. Anderzijds is Dokkum als havenstad aan een uitloper van de Lauwerszee de meest noordelijkste stad van de 11 steden. Wie hier afstempelt gaat terug richting Bartlehiem op weg naar de finish in Leeuwarden. Maar Dokkum is meer dan een keerpunt natuurlijk. In de gezellige binnenstad herinneren diverse gebouwen aan de glorietijd van de Admiraliteit, waaronder het Admiraliteitshuis, het oude stadhuis en de Waag. En dan is er nog dat verhaal van de Granaet, een reusachtige garnaal die vastgeketend zou zitten in het donker onder de Zijl, hartje Dokkum!